Bezsenność stanowi jedno z najczęściej występujących zaburzeń. W zależności od danych mowa o nawet o 30 % osób borykających się z tą przypadłością.
Przyczyny są różne. Obejmują przykładowo stres przez zaburzenia krążenia, oddychania, traumę, problemy z odżywianiem, a kończąc po prostu na nieprawidłowej higienie snu, przez co rozumiemy ogól niesprzyjających udanemu wypoczynkowi sennemu czynników, jak na przykład zbyt duży wpływ niebieskiego światła emitowany przez urządzenia elektroniczne przed planowanym zaśnięciem. Czasami zaburzenia snu są krótkotrwałe i sporadyczne i dość szybko organizm nadrabia jego brak. Jeżeli są notoryczne możemy mówić o typowej bezsenności, która powinna skłonić do szukania rozwiązania problemu. Zważywszy, że sen znacząco wpływa na kondycję organizmu nie powinno się go lekceważyć.
LECZENIE W DOBIE KORONAWIRUSA
Z uwagi na pandemię wirusa SARS-CoV-2 i obowiązujące niemal na całym świecie obostrzenia dostęp do specjalistów jest znacznie ograniczony. Jeszcze niedawno wydawało się, że wykorzystanie zdalnego leczenia i rozpoznawania chorób to zaburzeń to melodia przyszłości. Zważywszy, że obostrzenia nadal obowiązują i nie mamy pewności co do ich zakresu w kolejnych miesiącach, a także biorąc pod uwagę ograniczony dostęp do specjalistów nawet bez obostrzeń, warto wykorzystać zdobycze technologii tam, gdzie jest to możliwe.
EDUKACJA I SZYBKIE REAGOWANIE
Jak w przypadku każdego zaburzenia i każdej choroby ważna jest świadomość problemu i dostęp do rzetelnej wiedzy o możliwych przyczynach, w tym przypadku bezsenności, a także wskazanych do podjęcia kroków. W dobie powszechnego dostępu do informacji Internet daje wiele możliwości. Zazwyczaj w pierwszej kolejności warto wdrożyć zdrowe nawyki w tym zakresie, oczekując na ewentualną wizytę u specjalisty w zakresie leczenia zaburzeń snu.
ZALECANA TERAPIA
Najczęściej zalecana w leczeniu bezsenności jest terapia poznawczo-behawioralna (CBT – cognitive-behavioral therapy). Od paru lat można już korzystać z metody SHUTi (Sleep Healthy Using the Internet). To internetowa terapia poznawczo-behawioralna (CBT-I). Pozwala na takie samo leczenie jak w przypadku otrzymanego od wykwalifikowanego specjalisty z w terapii CBT. Niestety w Polsce ta metoda nie jest za bardzo rozpowszechniona, ale miejmy nadzieję, że to się zmieni.
METODA SHUTi
W 2012 roku zaprojektowano program adresowany do osób które borykały się z rakiem, albowiem bezsenność dotyczy ich niezwykle często. Program ten podzielono na 6 interaktywnych etapów, trwających 6-9 tygodni. Każdy z etapów zajmował 45-60 minut.
- Etap 1: nastawiony był na zdobycie teoretycznej wiedzy dotyczącej bezsenności, a więc jej definicji, wpływu i czynników ryzyka z nią związanych, a także wprowadzenie do metody.
- Etap 2: skupiony był wokół ograniczenia czynników uniemożliwiających zaśnięcie.
- Etap 3: tutaj wzmacniano praktyki i kontrolę nad bodźcami w poprzednim etapie.
- Etap 4: ciąg dalszy edukacji, lecz w tym przypadku przedstawiano uczestnikom dobre praktyki wspomagające sen jak np. zwiększenie codziennych ćwiczeń fizycznych.
- Etap 5: jego celem było rozwiązywanie i zmienianie niekorzystnych przekonań i myśli o śnie, głównie po to, aby nie martwić się o konsekwencje niewystarczającej ilości snu, podczas gdy mniejsza ilość mogłaby być wystarczająca.
- Etap 6: na koniec zwrócono uwagę na zapobieganie problemów i promowanie przestrzegania wypracowanych nawyków i rozpoznawania potencjalnych sytuacji ryzyka, aby zapobiec nawrotom bezsenności.
Uczestnicy otrzymywali przypomnienia on-line, wypełniali dzienniki snów, dzięki czemu algorytm programu dostosowywał terapię do potrzeb pacjenta.
EFEKTY
Powyższe badanie dotyczyło skromnej, bo 28-osobowej grupie kontrolnej, co dawało dużą niepewność pomiaru. Największe badanie skuteczności tej metody miało miejsce w latach 2016-2018 i przeprowadzone zostało na grupie 1721 Norwegów. Norweska w pełni zautomatyzowana terapia (dCDT-I) na wzór metody SHUTi dała zadowalające wyniki. Około 58 % uczestników deklarowało znaczna poprawę jakości snu. Jak w każdym porządnym badaniu korzystano z grupy kontrolnej, której udzielano jedynie dobrych porad na temat snu. W tej grupie jedynie 20 % wskazywało na poprawę.
Oczekiwane rezultaty, a więc normalną ilość i jego jakość zaobserwowano u 38 % badanych, u których wdrożono cyfrową terapię leczenia snu, natomiast w drugiej grupie odsetek ten wynosił zaledwie 8 %.
FARMAKOTERAPIA
W zależności od przyczyn bezsenności konieczne może być stosowanie leków. Decyzja w tym zakresie powinna zostać skonsultowana ze specjalistą. Nie mniej każdy lek zawiera obszerną listą możliwych efektów ubocznych. Dlatego właśnie prezentowane badania dają nadzieję na ograniczenie farmakoterapii, ponieważ uczestnicy interaktywnej terapii rzadziej korzystali z leków nasennych.
ON-LINE VS. TERAPIA BEZPOŚREDNIA
Badania nie dostarczyły wiedzy porównującej skuteczność stacjonarnej terapii behawioralno-poznawczej z pełni zautomatyzowaną terapią on-line. Niezależnie od różnic, mając na uwadze powszechny dostęp do Internetu, terapia on-line (CBT-I) może zwiększyć dostęp do profesjonalnej pomocy w leczeniu bezsenności. Ważne, aby taka terapia została opracowana przez specjalistów w dziedzinie terapii behawioralno-poznawczej.
W każdym razie konieczne może być zasięgnięcie porady u specjalisty, o czym powinno się pamiętać. Internetowa wiedza, również na tym blogu, nie zastąpi profesjonalnej porady, a ma na celu jedynie pomóc w poszukiwaniu rozwiązania problemu.
Źródła:
- Ritterband LM, Bailey ET, Thorndike FP, Lord HR, Farrell-Carnahan L, Baum LD. Initial evaluation of an Internet intervention to improve the sleep of cancer survivors with insomnia. Psychooncology. 2012;21(7):695-705. doi.org/10.1002/pon.1969
- Vedaa Ø., Kallestad H., Scott J., et. al, Effects of digital cognitive behavioural therapy for insomnia on insomnia severity: a large-scale randomised controlled trial. Lancet Digital Health. 2020; 2: e397-e406. doi.org/10.1016/S2589-7500(20)30135-7